Czym jest owulacja?
Owulacja to kluczowy moment cyklu miesięcznego, w którym możliwe jest zapłodnienie. Owulacja (jajeczkowanie) to proces, który dzieli cykl miesięczny na dwa etapy – dojrzewania jajeczka oraz ciałka żółtego. Prawidłowy cykl miesięczny kobiety trwa około 28 dni i składa się z poniższych etapów.
- Krwawienie miesięczne – przypada ono na kilka pierwszych dni cyklu. Podczas miesiączki dochodzi do złuszczania błony śluzowej macicy. Faza ta trwa około 5 dni.
- Faza folikularna – podczas niej dochodzi do wzrostu poziomu estrogenu i dojrzewania pęcherzyka Graafa. Ta faza trwa 9 dni.
- Owulacja – w jej trakcie stężenie estrogenu osiąga najwyższy poziom. Dochodzi wówczas do pęknięcia pęcherzyka Graafa i uwolnienia komórki jajowej. Owulacja trwa 1 dzień.
- Faza lutealna – podczas niej dochodzi do wzrostu stężenia progesteronu oraz powstania ciałka żółtego. Gdy nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika, ponadto dochodzi do rozrostu błony śluzowej macicy. Ta faza trwa 14 dni.
U wielu kobiet owulacja przebiega bezobjawowo, niektóre panie dostrzegają natomiast u siebie subtelne objawy świadczące o owulacji. Najczęściej jest to nieznaczny wzrost ciepłoty ciała, ból w okolicy jajnika, niewielkie plamienie i zmiana wyglądu śluzu szyjkowego w pochwie.
Jak sprawdzić kiedy występuje owulacja?
Istnieje kilka metod określania czasu owulacji. Większość z nich uznawana jest za mało dokładne metody. Jedną z nich jest metoda kalendarzowa (Ogino-Knausa), polegająca na obliczaniu dni płodnych i niepłodnych na podstawie analizy poprzednich 6–12 cyklów. Należy wybrać najkrótszy i najdłuższy cykl z analizowanych kilku, kilkunastu cykli i po odjęciu 18 dni od najkrótszego cyklu otrzymujemy pierwszy dzień płodny. Natomiast odejmując 11 dni od najdłuższego cyklu – otrzymujemy ostatni dzień płodny.
Owulacja przypada szacunkowo w połowie okresu płodnego. Ograniczeniem tej metody jest występowanie nieregularnych cykli, wpływ diety odchudzającej, połogu, stosowania niektórych leków, podróżowania czy stresu rzutującego na regularność cyklu miesięcznego.
Owulacja może być także określana w oparciu o metodę obserwacji śluzu (metodę Billingsów). W tej metodzie konieczne jest obserwowanie wyglądu śluzu szyjkowego. W dni płodne śluz szyjkowy zmienia się pod wpływem estrogenów tak, aby ułatwić plemnikom drogę do jajeczka. Wówczas śluz jest rozciągliwy (jak białko jaja), przezroczysty i lepki. Niekiedy wykorzystywana jest także metoda pomiaru temperatury. Pomiarów należy dokonywać codziennie rano tym samym termometrem. O owulacji świadczy wzrost temperatury o co najmniej 0,2oC.
Najskuteczniejszą metodą oszacowania momentu owulacji jest pomiar stężenia LH, czyli hormonu luteinizującego w moczu. Tego typu badanie wykonać można przy pomocy testu owulacyjnego.
Kiedy wykonać test owulacyjny?
Precyzyjne określenie momentu owulacji ma ogromne znaczenie dla kobiet starających się o dziecko. Wówczas poznanie tego dnia, w którym kobieta ma największe szanse na zajście w ciążę, ułatwia zapłodnienie. Niekiedy test owulacyjny wykonywany jest w zupełnie innym celu – aby zapobiec zajściu w ciążę. Takie rozwiązanie stosowane jest przez te kobiety, które stosują naturalne metody antykoncepcji i chcą określić, w jakie dni powinny unikać współżycia.
Jakie są wskazania do oznaczenia poziomu FSH?
Jak zrobić test owulacyjny?
Test owulacyjny można zakupić w aptece i wykonać w warunkach domowych. Test owulacyjny to test paskowy. Do wykonania testu owulacyjnego potrzebny jest pojemniczek na mocz oraz specjalne paski testowe.
Jak wykonać test owulacyjny? Kluczowe znaczenie ma określenie orientacyjnego terminu, w którym należy wykonać test. Badanie najlepiej zacząć wykonywać na 2 dni przed szacowaną owulacją. Zazwyczaj jest to 14 dni przed zakończeniem cyklu. W przypadku cyklu 28-dniowego badanie należy rozpocząć 11. dnia cyklu.
Do badania należy pobrać próbkę moczu, ale nie jest zalecane pobranie próbki porannej. Najlepiej jest pobrać próbkę moczu wieczorem, ewentualnie o innej porze dnia, ale wówczas na 2 godziny przed badaniem należy ograniczyć przyjmowanie płynów. Mocz należy oddać do czystego i suchego pojemniczka, a następnie należy zanurzyć pasek testowy na określoną głębokość. Po upływie określonego czasu należy wyjąć pasek i odczytać wynik po 5 minutach. Należy pamiętać, aby przed wykonaniem badania zawsze uważnie przeczytać ulotkę dołączoną do testu.
Wynik testu owulacyjnego
Podczas sprawdzania wyniku testu owulacyjnego należy zwrócić uwagę, czy na polu kontrolnym C pojawiła się zabarwiona linia. Jeśli jej brak, konieczne jest powtórzenie testu. Jeśli pasek testowy T jest wybarwiony znacznie słabiej niż pasek kontrolny, wówczas mamy ujemny wynik testu owulacyjnego. Świadczy to o niewystarczająco wysokim poziomie LH i braku owulacji. Test należy powtórzyć kolejnego dnia.
Z kolei dodatni test owulacyjny to taki, w którym zabarwienie paska T jest równie intensywne lub silniejsze niż paska C. Świadczy to o tym, że w przeciągu najbliższej doby powinno dojść do owulacji, a poziom LH w moczu to co najmniej 25–30 mIU/ml.
Wiarygodność testu owulacyjnego jest ograniczona w następujących sytuacjach:
- stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej,
- karmienia piersią,
- w zespole policystycznych jajników.
Test owulacyjny ze śliny
Coraz częściej w aptekach pojawiają się także testy owulacyjne ze śliny. Założeniem tych testów jest to, że podczas owulacji dochodzi do zmian w poziomie elektrolitów oraz zmian struktury krystalicznej śliny. Test owulacyjny ze śliny ma postać niewielkiego mikroskopu owulacyjnego, przeznaczonego do wielokrotnego użytku. Test polega na pobraniu próbki śliny na specjalnie wyznaczone pole na testerze, a następnie pozostawieniu próbki do wyschnięcia. Następnie wystarczy obejrzeć próbkę śliny pod mikroskopem. Za owulacją przemawia obraz kryształków śliny przypominający kwiat paproci.
Bibliografia:
- Skrzypczak J., Zaburzenia miesiączkowania, Wydanie 1. Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa 2017.
- Domżał-Drzewicka R., Gałęziowska E., Nowoczesne metody rozpoznawania płodności, Wydanie 1. Wydawnictwo Makmed, Lublin 2007.