Kiedy może dojść do rozwoju bakteryjnej waginozy?
Bakterie w pochwie nie są objawem stanu chorobowego. Fizjologicznie w drogach rodnych bytują bakterie wielu gatunków, wśród których 95 proc. stanowią pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus. Do rozwoju bakteryjnej waginozy dochodzi wówczas, kiedy pałeczki te zostają zastąpione innymi szczepami patologicznych bakterii, głównie beztlenowymi (Gardnerella vaginalis, Mobiluncus, Mycoplasma, Prevotella, Atopium).
Bakteryjnego zakażenia pochwy nie uważa się za typową chorobę przenoszoną drogą płciową, ponieważ również bakterie beztlenowe mogą w niewielkich ilościach znajdować się w obrębie pochwy. Stan chorobowy pojawia się dopiero wówczas, gdy zostaną zaburzone stosunki ilościowe poszczególnych mikroorganizmów.
Bakteryjnej waginozie sprzyja jednak aktywne życie seksualne – szczególnie częste zmiany partnerów, ale również palenie, stosowanie irygacji (płukanek pochwy) czy inne schorzenia towarzyszące (na przykład cukrzyca ze źle kontrolowaną glikemią). Choroba częściej występuje u kobiet rasy czarnej.
Objawy bakteryjnego zapalenia pochwy
Typowe bakteryjne zapalenia pochwy przebiegają z dużą ilością wydzieliny o nieprzyjemnym, rybim zapachu. Paradoksalnie pacjentki dotknięte chorobą często uważają zapach za objaw niedostatecznej higieny, przez co stosują agresywne preparaty myjące oraz zabiegi płukania pochwy, co sprzyja rozwojowi patogenów poprzez eliminację własnej, korzystnej flory bakteryjnej. Rybi zapach jest spowodowany uwalnianiem się amin powstających z rozkładu białek przez bakterie beztlenowe i ustępuje po włączeniu skutecznej terapii.
Nadmiernej wydzielinie z pochwy często towarzyszą inne objawy, jak pieczenie, zaczerwienienie czy swędzenie pochwy, rzadziej ból w czasie oddawania moczu (dysuria) lub ból w czasie stosunków seksualnych (dyspareunia).
Świąd, pieczenie pochwy czy upławy to objawy częste, ale bardzo mało specyficzne, co sprawia, że kluczowa dla dalszego leczenia jest właściwie postawiona diagnoza i odróżnienie bakteryjnej waginozy od zakażeń grzybiczych bądź też zmian alergicznych czy wynikających z podrażniania agresywnymi detergentami.
Należy zaznaczyć jednak, że w wielu przypadkach (według różnych źródeł nawet do 50 proc.) zakażenie może przebiegać w postaci bezobjawowej. Leczenie jest jednak niezwykle ważne – zakażenie może przenosić się na wyższe partie narządów rodnych (macica, przydatki), jak i sprzyjać innym infekcjom intymnym (HIV, opryszczka pospolita, rzeżączka, chlamydioza i rzęsistkowica). Najpoważniejsze konsekwencje niesie jednak za sobą brak skutecznego leczenia bakteryjnej waginozy w ciąży – może ona bowiem powodować przedwczesny poród, gorączkę połogową czy inne komplikacje położnicze.
Leczenie bakteryjnego zapalenia pochwy
Podstawą leczenia bakteryjnego zapalenia pochwy jest metronidazol podawany doustnie lub miejscowo. Bardzo ważnym aspektem leczenia związanym ze stosowaniem metronidazolu jest całkowity zakaz spożywania alkoholu w czasie trwania terapii (nawet jeśli stosowane są jedynie tabletki dopochwowe z tym lekiem). Interakcja metronidazolu z alkoholem wywołuje tak zwaną reakcję disulfiramową, której objawami może być nagły spadek ciśnienia, przyspieszenie czynności serca oraz trudności z oddychaniem.
W niektórych przypadkach stosowana jest zamiennie klindamycyna lub tynidazol. Czas leczenia wynosi zazwyczaj około 7 dni, choć jest uzależniony od dodatkowych czynników, jak ryzyko nawrotów czy brak powodzenia poprzedniego leczenia.
Profilaktyka zakażeń bakteryjnych pochwy
Do codziennej higieny zalecany jest żel do higieny intymnej lub delikatne preparaty, najlepiej wolne od barwników oraz substancji zapachowych. Co zaskakujące dla pacjentek, profilaktyce zakażeń nie sprzyjają również wkładki higieniczne stosowane przez wiele kobiet. Noszone przez kilka godzin stanowią doskonałą pożywkę dla bakterii oraz utrudniają prawidłową cyrkulację powietrza w okolicach intymnych. W zapobieganiu infekcjom oraz w trakcie leczenia przyda się raczej przewiewna, bawełniana bielizna bez sztucznych domieszek.
Choć nie wykazano, by leczenie partnerów pacjentek z bakteryjnym zapaleniem pochwy było pomocne, współżycie wydaje się odgrywać pewną rolę w procesie chorobowym. Bakteryjne zapalenie pochwy nie jest jednoznacznie zakażeniem przenoszonym drogą płciową, ale seksualne czynniki ryzyka z pewnością przyczyniają się do przenoszenia go. Istnieją dowody przemawiające za stosowaniem prezerwatyw w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby.
Po wyleczeniu infekcji korzystne może okazać się stosowanie probiotyków w formie globulek dopochwowych, które odbudują prawidłową florę fizjologiczną pochwy. Właściwe środowisko bakteryjne okolic intymnych zapobiega w dużym stopniu kolejnym zakażeniom chorobotwórczymi patogenami (bakterie, grzyby, pierwotniaki), ale ich nie eliminuje. W przypadku nawrotowych bakteryjnych zakażeń pochwy konieczna jest dalsza diagnostyka ginekologiczna oraz internistyczna (między innymi wykluczenie cukrzycy oraz innych chorób ogólnoustrojowych).
Bibliografia:
- Miller M., Nawrotowe zapalenie sromu i pochwy – porady dotyczące leczenia. Ginekologia po Dyplomie, 2014, 16, 5: 59–68.
- Geller M. I., Nelson A. L., Diagnosis and treatment of recurrent and persistent vaginitis. Womens Health Gynecology, 2004, 4, 3: 137–146.
- Reid G., Charbonneau D., Erb J., Kochanowski B., Beuerman D., Poehner R., Bruce A. W., Oral use of Lactobacillus rhamnosus GR-1 and L. fermentum RC-14 significantly alters vaginal flora: randomized, placebo-controlled trial in 64 healthy women. FEMS Immunol. Med. Microbiol., 2003, 35, 2: 131–134.