Najczęstsze przyczyny zakażeń intymnych

Naturalna flora bakteryjna pochwy

W warunkach prawidłowych w pochwie bytują miliardy drobnoustrojów tworzących tzw. florę fizjologiczną. Wśród nich najważniejszymi są pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus), Corynebacterium oraz grzyby drożdżopodobne.

Ich rolą jest utrzymywanie w pochwie odpowiedniego, kwaśnego pH (3,8–4,2) będącego barierą ochronną przed rozwojem mikroorganizmów chorobotwórczych. Infekcje intymne są rezultatem zaburzenia równowagi między florą fizjologiczną a florą patogenną w pochwie.

Co najczęściej wywołuje infekcję intymną?

Istnieje szereg czynników, które mogą prowadzić do patologicznych zmian w delikatnym środowisku pochwy. Na większość z nich możemy w mniejszym lub większym stopniu wpłynąć, zmniejszając ryzyko rozwoju stanu zapalnego.

Infekcje po antybiotykoterapii

Do czynników, które prowadzą do zaburzenia flory fizjologicznej pochwy należy antybiotykoterapia. Przy okazji walki z toczącą się w organizmie infekcją, stosowane leki skutecznie wyjaławiają bogate we florę bakteryjną środowisko pochwy, co prowadzi do zaburzenia równowagi w jej obrębie i pojawienia się objawów kandydozy. Ma to miejsce szczególnie w przypadku stosowania antybiotyków o szerokim spektrum działania, takich jak pochodne penicyliny, cefalosporyny, tetracykliny.

Zakażenia jako wynik antykoncepcji

Kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną mają zwykle podwyższony poziom hormonów płciowych. Powoduje to wzrost zawartości glikogenu w ich pochwie, który stanowi znakomitą pożywkę dla naturalnie bytujących w pochwie drożdżaków z rodzaju Candida, czego konsekwencją jest wystąpienie objawów kandydozy pochwy. Aby tego uniknąć, zaleca się stosowanie preparatów zawierających pałeczki kwasu mlekowego, które pozwolą przywrócić równowagę w obrębie flory fizjologicznej pochwy.

Nieprawidłowa higiena intymna

Stosowanie zbyt silnych detergentów do higieny intymnej pozbawia kobietę naturalnej ochrony, którą stanowią miliony pałeczek kwasu mlekowego bytujących w pochwie. Wytwarzany przez nie kwas mlekowy skutecznie zakwasza środowisko pochwy, uniemożliwiając jej kolonizację przez patogeny. Irygacje dopochwowe mogą powodować podobny efekt. Dlatego też nie zaleca się płukania pochwy za pomocą irygatora, o ile nie zalecił tego lekarz, a preparat nie zawiera pałeczek kwasu mlekowego.

Czynnikiem ryzyka wystąpienia zakażeń intymnych jest także korzystanie z basenów, jacuzzi oraz publicznych toalet.

Infekcje intymne u kobiet aktywnych seksualnie

Aktywność seksualna ma duży wpływ na ryzyko rozwoju infekcji intymnych. Udowodniono, że kobiety współżyjące z nowym partnerem bądź utrzymujące kontakty seksualne z wieloma partnerami w większym stopniu narażone są na rozwój infekcji intymnych. Dotyczy to w szczególności chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak np. rzęsistkowica pochwy, ale także bakteryjnej waginozy będącej wynikiem zaburzenia mikroflory pochwy.

Inne przyczyny stanu zapalnego

Jako potencjalny czynnik sprawczy wskazać należy stres. Grupą, która choruje częściej są także kobiety oczekujące dziecka. W ciąży i połogu hormony ciążowe sprzyjają podwyższeniu pH pochwy (kwaśne środowisko chroni w naturalny sposób przed infekcjami).

Grzybica i waginoza częściej rozpoznawane są w okresie menopauzy. Wśród zmian zachodzących w organizmie kobiety w okresie przekwitania wymienia się m.in. obniżenie stężenia pałeczek kwasu mlekowego (Lactobacillus) w pochwie.

Czynnikami ryzyka rozwoju zakażenia dróg rodnych są ponadto:

zaburzenia odporności,
cukrzyca,
operacje i zabiegi ginekologiczne wraz z okresem rekonwalescencji po nich,
wzmożona aktywność fizyczna.

Czy istnieją domowe sposoby na infekcje intymne?

Warto zaznaczyć, że spotykane wśród pacjentek „domowe” metody zapobiegania infekcjom intymnym, takie jak irygacje dopochwowe z użyciem jogurtu lub stosowanie ziołowych płukanek jest przeciwwskazane, gdyż przynoszą one odwrotny efekt – niszczą florę fizjologiczną pochwy. Ponadto samodzielnie wykonywane irygacje często kończą się uszkodzeniem śluzówki pochwy.

Do metod profilaktycznych zaliczamy unikanie ryzykownych zachowań seksualnych i częstych zmian partnerów seksualnych, stosowanie antykoncepcji barierowej (np. prezerwatywa) pozwalającej zminimalizować ryzyko transmisji chorób przenoszonych drogą płciową oraz rozwoju bakteryjnej waginozy.

Priorytetem jest dbałość o higienę intymną, a ta polega na zachowaniu takich zasad jak:

stosowanie osobistego, często zmienianego ręcznika przeznaczonego wyłącznie do higieny intymnej,
podmywanie się bieżącą wodą bez użycia silnych detergentów (do higieny intymnej dopuszczalne są łagodne środki o optymalnym pH), a także unikanie gąbek i myjek, na których osadzają się drobnoustroje,
podmywanie się w odpowiednim kierunku – od okolic intymnych do odbytu, nie odwrotnie,
unikanie częstych i długich kąpieli,
noszenie bielizny wykonanej z przewiewnych, naturalnych materiałów,
codzienna zmiana bielizny,
pranie bielizny w temperaturze 60^oC (giną w niej zarodniki grzybów), do prania można stosować specjalne, dostępne w aptekach środki zabijające grzyby,
unikanie wilgoci – szybka zmiana bielizny i ubrania w przypadku jego przemoczenia,
staranne mycie rąk przed stycznością z drogami intymnymi,
częsta zmiana podpasek/tamponów w czasie menstruacji,
rezygnacja ze stosowania tamponów u pacjentek z często nawracającymi infekcjami intymnymi.

W przypadku częstych infekcji intymnych warto zadbać o bezpieczne korzystanie z publicznych toalet (ograniczenie styczności z deską), a także – w miarę możliwości – unikanie stosowania antybiotyków o szerokim spektrum. W przypadku profilaktyki wszystkich chorób ważna jest dbałość o zdrowy styl życia (aktywność fizyczna – systematyczna, ale o umiarkowanym nasileniu, prawidłowa dieta z ograniczeniem cukrów sprzyjających namnażaniu się drobnoustrojów).

Probiotyki w zapobieganiu infekcjom intymnym

Probiotyki to żywe kultury mikroorganizmów dostarczane w odpowiednim stężeniu, które pozwala wywierać wpływ na zdrowie poprzez regulację flory fizjologicznej organizmu. Probiotyki ginekologiczne zawierają pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus) odpowiedzialne za utrzymanie odpowiedniego, kwaśnego pH w pochwie oraz wytwarzające nadtlenek wodoru skuteczny w ochronie przed bakteriami i grzybami chorobotwórczymi.

Probiotyki ginekologiczne dostępne są w formie globulek, żeli dopochwowych, tabletek doustnych, znajdują się także w specjalnych tamponach i podpaskach, które można zakupić w aptece. Probiotyki dopochwowe szczególnie wskazane są w sytuacji, gdy pojawiają się pierwsze symptomy rozwijającej się infekcji intymnej (np. swędzenie, pieczenie pochwy czy białe upławy). Probiotyki doustne działają wolniej, ich efekt pojawia się później, ale utrzymuje się długo.

Probiotyki powinny stosować wszystkie kobiety:

po zakończeniu antybiotykoterapii,
w trakcie stosowania antykoncepcji hormonalnej,
w ciąży i połogu,
w okresie przekwitania,
przed i po operacjach ginekologicznych,
w bezpośrednim okresie po wyleczeniu infekcji intymnej, w celu odbudowania prawidłowej flory fizjologicznej pochwy i profilaktyki nawrotu,
z częstymi infekcjami bakteryjnymi i grzybiczymi pochwy,
z niedoborami odporności, z cukrzycą,
podczas korzystania z publicznych basenów i kąpielisk (wskazane jest stosowanie tamponów z probiotykiem).

Bibliografia:

Bręborowicz G., Nowak-Markwitz E., Rechberger T., Sytuacje kliniczne w ginekologii, onkologii ginekologicznej i uroginekologii, Wydanie 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
Kasprowicz A., Białecka A., Atlas stopni czystości pochwy, Wydanie 1. Wydawnictwo MedPh, Wrocław 2012.