Opryszczka narządów płciowych – co to za choroba?
Za opryszczkę miejsc intymnych odpowiada wirus Herpes simplex HSV-2 (w przeciwieństwie do wirusa HSV-1 wywołującego objawy opryszczki wargowej). Wirus ten przenoszony jest drogą płciową, zarówno w czasie klasycznych stosunków seksualnych, jak i seksu analnego lub oralnego. Do zakażenia może dojść również w wyniku przeniesienia wirusa z matki na dziecko w okresie ciąży lub porodu. Pierwszorazowe zakażenie opryszczką narządów intymnych w okresie ciąży jest szczególnie groźne – może powodować komplikacje położnicze – wywołać poród przedwczesny lub prowadzić do zaburzeń rozwoju płodu.
Opryszczka narządów intymnych jest często występującym schorzeniem, które dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Kobiety są bardziej podatne na zakażenie drogą płciową.
Jakie są objawy opryszczki narządów płciowych?
Objawy opryszczki intymnej mogą być bardzo zróżnicowane z uwagi na miejsce zakażenia, odporność własną pacjenta (prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego), jak i konkretny szczep wirusa, którym został zainfekowany pacjent. Pierwszy epizod choroby ma zwykle najcięższy przebieg – zmiany pojawiają się w okolicach genitaliów oraz okołoodbytniczo, a poprzedzone są przeczulicą tego obszaru, rzadziej pieczeniem i świądem.
Wykwity początkowo mają charakter rumieniowatych grudek, następnie pojawiają się pęcherzyki wypełnione zakaźnym płynem, które pękając pozostawiają bolesne nadżerki. Zmiany stopniowo ustępują nie pozostawiając blizn ani przebarwień. Opryszczka genitalna może pojawiać się pod postacią opryszczki warg sromowych, opryszki sromu czy też opryszczki odbytu. Często występują również objawy ogólne: podwyższona temperatura ciała, dreszcze, bóle głowy i mięśni – tak zwane objawy grypopodobne. Opryszczce pochwy może towarzyszyć niefizjologiczna, śluzowa wydzielina z szyjki macicy lub pochwy.
W drugim tygodniu choroby dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych w obrębie pachwin, które występują pod postacią wyczuwalnych i bolesnych guzków. W przypadku zarażenia wirusem opryszczki narządów płciowych drogą oralną może pojawiać się opryszczkowe zapalenie gardła lub jamy ustnej.
Po pierwszym epizodzie choroby dochodzi do utajenia wirusa opryszczki narządów płciowych. Wirus dociera do zwojów nerwowych w okolicy krzyżowej, gdzie pozostaje w stanie latencji (uśpienia), by w sprzyjających okolicznościach ponownie wywołać nawrót choroby. Kolejne epizody opryszczki miejsc intymnych mogą przebiegać z mniejszymi objawami lub zupełnie bez dolegliwości, co sprzyja przenoszeniu wirusa na osoby zdrowe (chory nie wie o aktywnej postaci choroby). Czynnikami wywołującymi nawrót opryszczki są miesiączka, stres, promieniowanie UV, infekcje bakteryjne lub wirusowe, zmęczenie lub miejscowe urazy skóry. Aktywna opryszczka na wargach sromowych u kobiety w końcowym okresie ciąży jest wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego.
Rozpoznanie opryszczki narządów płciowych
Diagnostyka opryszczki wenerycznej obejmuje szczegółowo zebrany wywiad z pacjentką oraz badanie ginekologiczne we wzierniku. Typowe dla choroby pęcherzyki z wodnistą treścią występują jednak krótkotrwale, stąd nie zawsze możliwe jest pewne potwierdzenie choroby tą metodą.
Podczas wywiadu lekarz będzie chciał dowiedzieć się m.in. jakie objawy występują u pacjentki, kiedy dokładnie się pojawiły i w jakich okolicznościach (rodzaj stosunku, partner stały czy przygodny), czy stosowana była antykoncepcja i jeżeli tak – jaka, czy podobne dolegliwości występowały już wcześniej.
W razie podejrzenia opryszczki pobiera się wymaz z pochwy, który poddawany jest następnie badaniom diagnostycznym mającym wykryć obecność wirusa HSV-2.
Leczenie opryszczki narządów płciowych
W aktywnej postaci zakażenia stosuje się leki przeciwwirusowe podawane doustnie, rzadziej dożylnie (w ciężkich przypadkach opryszczki u osób z osłabionym układem odpornościowym czy noworodków). Najczęściej stosowanym lekiem przeciwwirusowym jest acyklowir. Leki na opryszczkę narządów płciowych nie eliminują wirusa z organizmu, skracają jednak przebieg choroby oraz mogą łagodzić jej objawy.
Leczenie wspomagające opryszczki obejmuje podawanie doraźnie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (ibuprofen, paracetamol). Zaleca się noszenie przewiewnej, nieuciskającej bielizny, stosowanie preparatów odkażających na zmiany nadżerkowe oraz unikanie agresywnych preparatów myjących. Ulgę mogą przynieść również kąpiele w letniej wodzie lub chłodzenie okolic intymnych za pomocą żelowych okładów czy kostek lodu owiniętych czystym bawełnianym ręcznikiem.
Jak uniknąć opryszczki miejsc intymnych?
Stosowanie prezerwatyw zmniejsza znacząco ryzyko zachorowania i stanowi obecnie najlepszą formę profilaktyki zakażenia. Możliwe jest zakażenie wirusem w czasie aktywnej postaci choroby, pomimo używania prezerwatyw – stąd stosunki seksualne są wówczas przeciwwskazane do czasu wyzdrowienia.
Bibliografia:
- Majewska A., Krawczyk E., Łuczak M., Opryszczka narządów płciowych (genital herpes) – obraz kliniczny i możliwe następstwa zakażenia (cz. I). Zakażenia, 2005, 5: 60–67.
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w przypadku zakażenia wirusem HSV w położnictwie. Ginekol. Pol., 2015, 86: 715–717.
- Serwin A., Musiałkowska E., Chodynicka B., Opryszczka narządów płciowych – nadal istotny problem epidemiologiczny i kliniczny. Przegląd Epidemiol., 2010, 64: 381–385.
- https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/80477,opryszczka-narzadow-plciowych