Co to jest pochwica?
Pochwica to skurcz mięśni okalających pochwę, utrudniający lub uniemożliwiający penetrację pochwy. Skurcze nasilają się z chwilą próby podjęcia kontaktu seksualnego. Schorzenie po raz pierwszy zostało opisane jeszcze w XIX wieku (w 1862 r. amerykański ginekolog James Marion Sims użył terminu waginizm, opisując pacjentkę z objawami zbliżonymi do powyższych). Za przyczynę pochwicy uważano początkowo zbyt małą lub krótką pochwę, co miałoby uniemożliwiać stosunek seksualny. Współcześnie wiadomo, że w czasie podniecenia seksualnego może ona powiększyć swój rozmiar o nawet 50 proc., stąd teoria ta ma obecnie znaczenie historyczne.
Obecnie przyczyn pochwicy upatruje się głównie w podłożu psychosomatycznym – różnego typu lękach przed stosunkiem, przebytej traumie seksualnej lub braku właściwej edukacji i wypaczonym postrzeganiu własnego ciała i własnej seksualności. Pochwica nieorganiczna (bez zmian w narządzie rodnym) może być wywołana obawami przed niechcianą ciążą czy złymi relacjami partnerskimi, które przekładają się na życie seksualne.
Niekiedy podłoże emocjonalne wiąże się ze zmianami organicznymi w budowie narządu rodnego, które przy poprzednich próbach odbycia stosunku wywoływały ból – zniekształcenia i blizny przedsionka pochwy, niepodatna na rozciągliwość błona dziewicza, zmiany chorobowe macicy i miednicy małej (np. endometrioza), zmiany zapalne w obrębie przedsionka pochwy, zmiany zanikowe (hipoestrogenizm).
Dokładna częstość występowania pochwicy podczas stosunku nie jest znana, według ostrożnych szacunków z powodu pochwicy może cierpieć od kilku do kilkunastu procent kobiet. Na podstawie badań Lwa-Starowicza („Raport seksualności Polaków” z 2002 r.) problem ten dotyka 2 proc. badanych Polek. Liczba ta jednak może być niedoszacowana – nie wszystkie kobiety zgłaszają problem lekarzowi, nie zawsze również stawiane jest prawidłowe rozpoznanie.
Jakie są przyczyny krwawienia po stosunku?
Jakie są objawy pochwicy?
Objawy pochwicy pojawiają się w trakcie próby stosunku, dokładniej penetracji pochwy. Próba ta wywołuje spazmatyczne skurcze mięśni kontrolujących wejście do pochwy. Wejście do pochwy jest bardzo zwężone – prawie zamknięte, a kobiety opisują ból przy stosunku jako rozdzierający, ostry, nasilony. Skurczom pochwy podczas stosunku towarzyszy zwykle lęk emocjonalny. Problem z włożeniem członka do pochwy może uniemożliwiać odbycie klasycznego stosunku seksualnego oraz posiadanie potomstwa. Niezwykle rzadkim powikłaniem pochwicy jest możliwość skurczu pochwy na wprowadzonym członku i zakleszczenia podczas stosunku.
Występują dwa rodzaje pochwicy:
- pochwica pierwotna, która wyklucza jakikolwiek dostęp do narządu rodnego, co uniemożliwia profilaktykę jego schorzeń (np. badania cytologiczne i inne) oraz stosunki seksualne,
- pochwica reaktywna, która pozwala na pewną penetrację (np. zakładanie tamponów, badanie pochwy we wzierniku).
Jak rozpoznaje się pochwicę?
Potwierdzenie rozpoznania pochwicy wymaga zebrania szczegółowego wywiadu z chorą, jak i przeprowadzenia dokładnego badania ginekologicznego. Do kryteriów rozpoznania choroby zalicza się:
- nawracający lub utrwalony, mimowolny skurcz mięśniówki zewnętrznej trzeciej części pochwy, który zakłóca stosunek seksualny,
- zakłócenie powodujące znaczne cierpienie lub trudności interpersonalne,
- zaburzenia, których nie można wyjaśnić występowaniem innej choroby organicznej.
Leczenie pochwicy
Podstawą leczenia pozostaje zniesienie odruchowej reakcji skurczowej pochwy. Celem zniesienia blokady psychicznej przed seksem zaleca się edukację seksualną, psychoterapię i farmakoterapię (leki przeciwlękowe, rozkurczające, przeciwbólowe). Ważną składową terapii jest leczenie domowe, prowadzone zarówno przez kobietę (forma autoterapii), jak i przez jej partnera. W leczeniu domowym pochwicy często stosuje się wprowadzanie rozszerzaczy (dilatatorów) o stopniowo zwiększającej się średnicy do pochwy, ćwiczenia relaksacyjne i zalecenia penetracji palpacyjnej sromu i pochwy przez pacjentkę i/lub jej partnera.
W niektórych szczególnie nasilonych fobiach skuteczne bywa systematyczne odwrażliwianie przez zastosowanie techniki EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), która polega na desensytyzacji i przetwarzaniu doznań emocjonalnych, czyli wyobrażeniu penetracji coraz większymi przedmiotami i przeprogramowanie traumatycznych doświadczeń na tym tle. W większości przypadków rokowanie co do wyleczenia jest pomyślne.
Bibliografia:
- Stępniak M., Jarząbek-Bielecka G., Pochwica jako problem ginekologiczny i seksuologiczny [w:] Nauka o płci. Zagadnienia wybrane pod red. G. Jarząbek-Bieleckiej, Wydanie 1. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu, Poznań 2012, str. 80–85.
- Imieliński K., Patologia seksualna. Seksiatria, Tom II, Wydanie 1. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1990.
- Reed B. D., Haefner H. K., Edwards L., A survey on diagnosis and treatment of vulvodynia among vulvodynia researchers and members of the International Society for the Study of Vulvovaginal Disease. J. Reprod. Med., 2008, 53: 921–929.
- Reissing E. D. i wsp., Vaginal spasm, pain and behavior: An empirical investigation of the diagnosis of vaginismus. Arch. Sexual Behav., 2004, 33: 5−17.