Rak szyjki macicy – objawy
Rak szyjki macicy to drugi, po raku piersi, najczęściej diagnozowany nowotwór u kobiet. W większości przypadków jest konsekwencją długotrwałego zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (wirusem HPV).
Objawy raka szyjki macicy mogą przez długi czas nie występować, przez co tak istotne są regularne badania ginekologiczne oraz wykonywanie profilaktycznej cytologii (badania polegającego na pobieraniu wymazu komórkowego z szyjki macicy).
Pierwsze dolegliwości mogące sugerować niepokojące zmiany w obrębie macicy opisano poniżej.
- Nieprawidłowe krwawienia i plamienia (pojawiające się w różnych okresach cyklu, jak również u kobiet po menopauzie) – choć krwawienie międzymiesiączkowe to objaw niespecyficzny, mogący wynikać z wielu innych schorzeń (endometrioza, zaburzenia hormonalne), zawsze wymaga on pogłębienia diagnostyki.
- Bolesność i krwawienie po stosunku.
- Upławy – szczególnie o nieprzyjemnym zapachu, niereagujące na włączone leczenie przeciwbakteryjne i/lub przeciwgrzybicze.
- Ból w dole miednicy, podbrzuszu, odcinku krzyżowym kręgosłupa – ból jest zwykle późnym objawem choroby. Pojawia się w momencie ucisku guza na inne struktury miednicy, na przykład pęcherz lub odbytnicę.
Jak diagnozuje się raka szyjki macicy?
Liczba zachorowań na raka szyjki macicy stopniowo obniża się, pozostaje jednak wciąż na zbyt wysokim poziomie. Rocznie w Polsce rozpoznawanych jest około 3500 nowych przypadków. Problemem głównym przy tej liczbie zachorowań jest fakt, że mimo prowadzonych od lat powszechnie dostępnych badań cytologicznych profilaktycznych i coraz szerszego dostępu do badań diagnostycznych, nadal przeważająca część nowo rozpoznawanych przypadków to raki w wysokim stopniu zaawansowania.
W Polsce od 2006 roku realizowany jest program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy skierowany do kobiet między 25. a 59. rokiem życia i refundowane jest jedno badanie cytologiczne raz na 3 lata. Rekomendowane jest jednak częstsze wykonywanie cytologii – optymalnie corocznie, co zwiększa wykrywalność choroby.
U pacjentek, u których stwierdzono nieprawidłowości w badaniu cytologicznym wykonuje się badanie kolposkopowe (wziernikowanie szyjki macicy). Pobierany jest niewielki fragment podejrzanej tkanki do badania histopatologicznego (biopsja). W razie rozpoznania choroby konieczne jest dodatkowe badanie tomografii komputerowej jamy brzusznej oraz badanie radiologiczne klatki piersiowej, celem poszukiwania ewentualnych przerzutów guza.
Jak wygląda leczenie raka szyjki macicy?
Wybór metody leczenia nowotworów szyjki macicy uzależniony jest ściśle od stadium, w jakim zostaje rozpoznana choroba. W postaci ograniczonej do samej szyjki macicy wykonuje się zabieg operacyjny, który pozwala na uzyskanie najlepszych wyników oraz najczęściej pełne wyleczenie chorej. Usunięta zostaje macica wraz z okoliczną tkanką i węzłami chłonnymi. U młodych kobiet, planujących jeszcze posiadania potomstwa, proponuje się niekiedy zabieg ograniczony do usunięcia samej szyjki macicy oraz okolicznych węzłów chłonnych.
W zaawansowanych stadiach choroby stosowana jest radioterapia, polegająca na działaniu promieniowania jonizującego na tkankę guza. Niekiedy łączy się kilka metod, na przykład radiochemioterapię bądź radioterapię po zabiegu operacyjnym.
Rokowania w raku szyjki macicy
Rokowanie jest ściśle związane ze stadium choroby w momencie jej rozpoznania. U kobiet w I stadium choroby, przy zmianach ograniczonych jedynie do szyjki macicy 5-letnia przeżywalność wynosi powyżej 90 proc., by spaść do około 40 proc. w III stadium nowotworu. Rokowanie pogarsza się znacząco w momencie pojawienia się przerzutów nowotworu szyjki macicy.
Szczepienia na HPV – profilaktyka onkologiczna
W raku szyjki macicy zidentyfikowano i poznano kilka czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu. Za jeden z najistotniejszych uważa się przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego – HPV. Większość kobiet aktywnych seksualnie ma lub miała kontakt z wirusem HPV, u części z nich zakażenie przechodzi w postać przewlekłą i ta grupa jest głównie narażona na zwiększone ryzyko rozwoju zachorowania.
Przełomem w profilaktyce okazała się szczepionka na HPV, która znacząco obniżyła wskaźnik zachorowań w krajach rozwiniętych.
Szczepienie przeciwko HPV znajduje się w kalendarzu szczepień dodatkowych – zalecanych. Szczepienie można rozpocząć po ukończeniu 9. roku życia. Zaleca się także szczepienie nieszczepionych wcześniej osób – dziewcząt i kobiet w wieku 13–26 lat oraz chłopców i mężczyzn w wieku 13–21 lat. Osoby aktywne seksualnie również mogą odnieść korzyść ze szczepienia, pod warunkiem jednak, że nie są zakażone wirusem brodawczaka. Nie zaleca się podawania szczepionek przeciwko HPV kobietom ciężarnym.
Szczepionkę podaje się w schemacie 3-dawkowym. Drugą dawkę należy podać 1–2 miesiące po pierwszej dawce, a trzecią dawkę co najmniej 6 miesięcy po pierwszej dawce. Szczepienie nie jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, średni koszt pojedynczej dawki szczepienia wynosi obecnie około 350 zł.
Szczepienie na HPV nie zastępuje jednak badania cytologicznego i nie zwalnia z jego wykonywania w ramach profilaktyki. Bez względu na to, czy kobieta była szczepiona, czy nie, nadal zaleca się wykonywanie badań profilaktycznych jako formy zabezpieczenia przed rozwojem inwazyjnego raka szyjki macicy.
Bibliografia:
- Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka szyjki macicy. Curr. Gynecol. Oncol., 2017, 15, 1: 24–33.
- Markowska J. i wsp. Nowe strategie w prewencji i leczeniu raka szyjki macicy. Curr. Gynecol. Oncol., 2017, 15, 4: 263–267.
- Polish recommendations regarding diagnostics and treatment of cervical squamous intraepithelial lesions according to the CAP/ASCCP guidelines. Ginekol. Pol., 2016, 87: 670–676.
- Lynge E. i wsp., Perspektywy i potrzeby europejskich badań przesiewowych dotyczących raka szyjki macicy w erze badań molekularnych i szczepionek. Medycyna Praktyczna – Onkologia, 2010, 19, 2: 41–53.