Ból narządów rodnych – co oznacza ból w dole brzucha?

Przyczyny bólu w ginekologii

Diagnostyka bólu jest niezwykle trudna, ze względu na subiektywność tego objawu. W jego ocenie należy uwzględnić zróżnicowany stopień wrażliwości każdego człowieka na ból. Dolegliwości bólowe w ginekologii mogą mieć bardzo zróżnicowane przyczyny.

Ból a cykl miesięczny

• Zespół napięcia przedmiesiączkowego – za wystąpienie objawów napięcia przedmiesiączkowego odpowiedzialne są wahania stężenia hormonów płciowych w organizmie kobiety. Dolegliwości te najczęściej występują w drugiej połowie cyklu. Jest to ta faza, gdy dominuje stężenie progesteronu. Skutkuje to wystąpieniem kilku charakterystycznych objawów, w tym bólu podbrzusza i odcinka lędźwiowego kręgosłupa, piersi, bólu głowy o różnym nasileniu, a nawet migreny.
• Ból owulacyjny – występuje zwykle między 14. a 16. dniem cyklu u kobiet, które regularnie miesiączkują co 28 dni. Trwa on zwykle 12–24 godzin. Nasila się przy ruchu, szczególnie przy chodzeniu. Może mu towarzyszyć plamienie.
• Bolesne miesiączki – najczęściej pojawiają się po około 2 latach prawidłowego, regularnego miesiączkowania. Ból rozpoczyna się zwykle kilka dni przed wystąpieniem krwawienia miesięcznego. Lokalizuje się w podbrzuszu i ma charakter kurczowy. Mogą współwystępować nudności, wymioty, biegunka. Wynika ze zmian ukrwienia i nadmiernej kurczliwości tkanek macicy. W celu rozpoznania bolesnego miesiączkowania należy wykluczyć inne przyczyny bólu, np. endometriozę, mięśniaki macicy itd.

Stany zapalne dróg rodnych powodujące ból

Stany zapalne w obrębie dróg rodnych zazwyczaj przebiegają z objawami bólowymi okolicy podbrzusza, takimi jak:

• zapalenie endometrium – współwystępują nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, także gorączka;
• zapalenie przydatków – dominuje ból podbrzusza, gorączka i nasilona tkliwość podczas badania ginekologicznego;
• zapalenie szyjki macicy – ból zlokalizowany dodatkowo w okolicy krzyżowej; współwystępują obfite, cuchnące upławy i stan zapalny zwykle całego sromu, ponadto dolegliwości podczas oddawania moczu;
• zapalenie pochwy – mogą się pojawić dolegliwości bólowe, występują one jednak rzadko, zdarzają się przy nasilonej infekcji dróg rodnych.

Ból przy endometriozie

Ból może być tu spowodowany torbielą, której powiększające się rozmiary mogą powodować ucisk na sąsiednie narządy. Są to zwykle torbiele czekoladowe, czyli takie, które wypełnione są krwistą wydzieliną. Ich pęknięcie jest szczególnie groźne dla pacjentki i wymaga szybkiej interwencji lekarskiej.

Częściej ból jest tu następstwem powstania licznych zrostów szyjki macicy przylegających do sąsiednich narządów. Wskutek tego rozwija się tyłozgięcie macicy. Stan ten objawia się bólami w okolicy krzyżowej, bolesnym współżyciem i parciem na mocz. Ponadto mogą występować bolesne miesiączki i parcie na odbytnicę.

Ból przy nowotworach dróg rodnych

Ból w podbrzuszu mogą sprawiać następujące zmiany nowotworowe:

• mięśniaki macicy – objawy bólowe pojawiają się w przypadku znacznych rozmiarów guzów;
• rak szyjki macicy – dolegliwości pojawiają się przy dużym zaawansowaniu nowotworu;
• rak sromu – tu objawy bólowe występują wcześnie; jest to charakterystyczna cecha tego nowotworu, wyróżniająca go spośród innych guzów narządów płciowych;
• rak jajnika – dolegliwości zaznaczają się w momencie przekroczenia znacznych rozmiarów guza i nacieku na narządy sąsiadujące;
• skręcona torbiel jajnika – ból w tym przypadku ma charakter nagły i bardzo silny; występują zwykle nudności i wymioty; dotyczy on podbrzusza; stan pacjentki może być bardzo ciężki i niezbędna jest szybka interwencja lekarska.

Powikłania po porodzie i zabiegach przyczyną bólu dróg rodnych

Poza stanami chorobowymi ból dróg rodnych może być spowodowany powikłaniami po porodach lub przebytych zabiegach. Mogą występować poniższe stany.

• Zrosty okołoprzydatkowe – powstają w wyniku toczących się stanów zapalnych w okolicy narządów rodnych, wewnątrz jamy brzusznej. Nowopowstałe struktury powodują pociąganie sąsiadujących narządów. Dolegliwości mają charakter przeszywający, promieniują ku dołowi, są niezależne od dnia cyklu miesięcznego.
• Obniżenie narządów rodnych – uszkodzenie struktur wieszadłowych narządów rodnych, zwykle w wyniku powikłań porodowych, takich jak przedłużony poród, porody dużych płodów bądź gwałtownie przebiegające, przedwczesne parcie (gdy szyjka macicy nie jest jeszcze przygotowana do aktywnej fazy porodu), stosowanie kleszczy. Pacjentki mogą skarżyć się na uczucie rozpierania, ból nasilający się przed miesiączką, przy zmęczeniu, czy po długotrwałym utrzymywaniu pozycji stojącej. Może współwystępować bolesne współżycie.
• Bolesny kikut macicy powstaje w wyniku częściowego wycięcia macicy z pozostawieniem szyjki. Może być spowodowany możliwymi pęknięciami, zrostami wokół szyjki bądź zaburzeniami ukrwienia w wyniku zmniejszenia dopływu krwi z tętnic macicznych.

Jakie są inne przyczyny bólu dróg rodnych i podbrzusza?

Układ kostno-stawowy

Najczęściej są to schorzenia kręgosłupa – głównie odcinka krzyżowego, w mniejszym – lędźwiowego. Objawy bólowe w podbrzuszu może powodować choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa. Występuje najczęściej u starszych pacjentek, które prowadzą mało aktywny tryb życia, a większość dnia spędzają w pozycji siedzącej. Osłabione mięśnie przykręgosłupowe nie zapewniają prawidłowej ochrony dla części kostnej i łącznotkankowej kręgosłupa. Dochodzi do przekazywania największych obciążeń na krążki międzykręgowe, które przesuwają się i uciskają nerwy wychodzące z rdzenia kręgowego.

Do tej grupy schorzeń predysponują też skrzywienia kręgosłupa, takie jak np. skolioza, wady wrodzone, np. krąg klinowy, nieprawidłowości dotyczące kończyn, np. różna długość kończyn dolnych, płaskostopie (brak prawidłowego wysklepienia podeszwy stopy), koślawość kończyn (nieprawidłowe wygięcie kończyn dolnych, głównie części podkolanowej), choroby zapalne kręgosłupa (zesztywniające zapalenie kręgosłupa), przerzuty choroby nowotworowej kręgosłupa, urazy, zaburzenia metaboliczne, takie jak osteoporoza.

Układ pokarmowy

Zaliczamy tu takie choroby jak zespół jelita drażliwego, zapalenia jelit (m.in. choroba Leśniowskiego-Crohna czy colitis ulcerosa), a także patologie odbytnicy i zapalnie wyrostka robaczkowego. Postawienie trafnej diagnozy bywa trudne i czasochłonne. Podstawą jest zebranie przez lekarza wywiadu dotyczących cech charakterystycznych dolegliwości bólowych.

Niezwykle ważne jest tutaj określenie przez pacjenta okoliczności występowania i zanikania bólu, jego nasilenie w zależności od czynności dnia codziennego, objawów towarzyszących, takich jak nudności, wymioty, biegunki, zaparcia, wzdęcia, brak apetytu, krwawienia z przewodu pokarmowego.

Układ moczowy

Głównie chodzi tu o infekcje bakteryjne – zapalenie cewki moczowej, pęcherza moczowego aż po odmiedniczkowe zapalenie nerek. Zakażenie układu moczowego można podejrzewać wtedy, gdy występują zaburzenia w oddawaniu moczu. Ponadto mogą wystąpić symptomy, takie jak pieczenie przy oddawaniu moczu, samoistne parcie na pęcherz moczowy, częste oddawanie moczu, szczególnie zauważalne w nocy, ból podbrzusza, wydzielina z cewki moczowej. W przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek dominują objawy ogólne, np. gorączka.

Zaburzenia o podłoży psychiatrycznym

Warunkiem ich rozpoznania jest wykluczenie możliwych schorzeń organicznych, a więc takich, których podłożem są potwierdzone patologie narządów wewnętrznych.

Leczenie objawowe bólu dróg rodnych

Objawy niepokojące, które powinny skłaniać do niezwłocznej konsultacji lekarskiej to:

• ból ostry, nagły, bardzo silny, przeszywający,
• tkliwość brzucha,
• nudności, wymioty,
• towarzyszące krwawienie z dróg rodnych,
• gorączka,
• zasłabnięcie/omdlenie.

Doraźne leczenie obejmuje paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki rozkurczowe. Istotne jest podkreślenie, iż każdy preparat powinien być stosowany w odpowiedniej ilości i po wykluczeniu przeciwwskazań. Nieadekwatne przyjmowanie może skutkować poważnymi powikłaniami dla organizmu pacjenta.

Ból w chorobach ginekologicznych jest objawem wymagającym diagnostyki i skutecznego poszukiwania jego podłoża. Leczenie przyczynowe stanowi tu jedyne prawidłowe postępowanie, które uwalnia od objawów.

Bibliografia:

1. Pschyrembel W., Strauss G., Petri E., Ginekologia praktyczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
2. Bręborowicz G. H., Położnictwo i ginekologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
3. Bręborowicz G., Nowak-Markwitz E., Rechberger T., Sytuacje kliniczne w ginekologii, onkologii ginekologicznej i uroginekologii, Wydanie 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.