Swędzenie sromu – przyczyny bakteryjne i wirusowe
Zapalenie sromu jest często wtórną przyczyną jego świądu. Oprócz objawów swędzenia i pieczenia pojawiają się zaczerwienienia, obrzęk, ucieplenie, a czasami nawet ból. Zmiany tego rodzaju mogą rozprzestrzeniać się na skórę okolic przyległych, szczególnie pomiędzy fałdami skóry.
Do stanów zapalnych sromu mogą doprowadzać bakterie, takie jak gronkowce czy paciorkowce. Infekcje tego typu ułatwiają mechaniczne uszkodzenia skóry sromu, co stanowi wrota dla zakażenia. Wszelkie zadrapania, obtarcia (powstałe podczas intensywnego współżycia), urazy same w sobie mogą być przyczyną wystąpienia zapaleń sromu.
Zmiany o etiologii wirusowej również powodują zapalenie sromu i objawy pod postacią swędzenia. Wirus HSV (szczególnie drugiego typu – HSV-2) wywołuje opryszczkę płciową. W jej przebiegu powstają swędzące pęcherzyki, które sączą się po pęknięciu i mogą ulegać nadkażeniu. Inną jednostką chorobową wywoływaną przez wirusy są kłykciny kończyste. Wirus HPV przenoszony drogą płciową jest przyczyną występowania brodawkowatych narośli w obrębie sromu.
Jakie są przyczyny swędzenia sromu?
Oprócz bakterii do zapaleń sromu doprowadzają też grzyby, szczególnie drożdżaki. Istnieje grupa kobiet, która jest szczególnie podatna na zapalenia grzybicze. Są to osoby chore na cukrzycę, ciężarne oraz dziewczynki. Do stanów zapalnych sromu przyczyniają się również choroby pasożytnicze: wszawica łonowa, świerzb czy owsica.
Przyczyną świądu sromu mogą być zmiany całego organizmu i choroby wewnętrzne. Niedobór estrogenów u kobiet po menopauzie i w wieku starczym może wywoływać zmiany zanikowe na sromie, które skutkują dolegliwościami pod postacią świądu. Do występowania świądu sromu mogą również przyczyniać się takie stany ogólne, jak:
- cukrzyca,
- mocznica (w chorobach nerek),
- choroby wątroby (żółtaczka),
- awitaminozy.
Podobnie różnego rodzaju drażniące substancje (mydła, dezodoranty itp.) mogą wywołać świąd i zapalenie. Również patogenne wydzieliny z wyższych pięter układu rozrodczego (upławy w przypadku nowotworów, ropna wydzielina) działają drażniąco na skórę sromu.
Osobną grupą są zapalenia o etiologii uczuleniowej. Alergia, w tym kontaktowe zapalenie skóry, mogą być przyczyną zapaleń, a przede wszystkim świądu sromu.
Jakie zmiany w obrębie sromu powinny niepokoić?
Dystrofia sromu przyczyną świądu sromu
Dokuczliwy świąd sromu może występować również w przebiegu tzw. dystrofii sromu. Wyróżnia się jej kilka rodzajów. Postać hipertroficzna polega na zwiększeniu grubości warstwy skóry, która ulega nadmiernemu rogowaceniu. Skóra wygląda wtedy na pogrubiałą, popękaną – stan taki nazywany jest leukoplakią. Dystrofia to stan zaburzenia rozwoju tkanki na skutek niewłaściwego jej odżywienia, co prowadzi do powstania w tej tkance zmian zwyrodnieniowych.
Dystrofia pod postacią atrofii sromu charakteryzuje się występowaniem skóry pergaminowatej (ścieńczałej), suchej i popękanej. Atrofia jest to zanik tkanek. Postać ta nazywana jest również marskością sromu lub liszajem twardzinowym i zanikowym. Zmiany te mają tendencję do bliznowacenia i zwężania wejścia do pochwy. Istnieją też mieszane postaci dystrofii. Warto zaznaczyć, iż dystrofie nie są zmianami przedrakowymi. Jednak w ich przebiegu częściej spotyka się ogniska raka podczas badania histopatologicznego wycinków skóry.
Powyżej podany podział dystrofii jest przestarzały, jednak łatwiejszy do zrozumienia przez pacjenta. Poniżej podano aktualnie obowiązującą klasyfikację chorób sromu. Według międzynarodowych towarzystw lekarskich ISGP oraz ISSVD choroby te dzieli się na:
- nienowotworowe choroby nabłonkowe skóry i błon śluzowych sromu: rozrost płaskonabłonkowy, liszaj twardzinowy i inne dermatozy,
- śródnabłonkową neoplazję sromu: małego stopnia (VIN1), średniego stopnia (VIN2), dużego stopnia (VIN3), rak in situ oraz erytroplazję Queyrata (również określane jako VIN3),
- dodatkowo wyróżnia się chorobę Pageta oraz czerniaka in situ.
Zmiany nowotworowe złośliwe również dają objawy świądu. Dokuczliwy świąd sromu, zmiana sposobu odczuwania skóry sromu, pieczenie mogą pojawić się wcześniej niż zmiany makroskopowe, widoczne już gołym okiem. W przypadku występowania narośli, brodawek, wrzodziejących ognisk, nietypowych przebarwień na skórze sromu należy zgłosić się do lekarza.
Swędzenie sromu – leczenie farmakologiczne
Leczenie świądu sromu zależne jest od tego, czym świąd został wywołany. Jest ono odmienne dla każdego przypadku. W razie stwierdzenia infekcji, zapalenia bakteryjnego, grzybiczego, należy stosować leki swoiste dla danego czynnika patogennego. Oprócz tego konieczne jest stosowanie działań przeciwko uczuciu swędzenia skóry sromu.
W tym celu stosuje się wilgotne okłady (nasiadówki, np. z rumianku). Po każdym stosowaniu wilgotnych okładów należy dokładnie osuszyć skórę, aby nie pozostawała wilgotna przez długi czas, co grozi maceracją skóry. Można stosować maści z antybiotykami, natomiast w przypadku opryszczki płciowej – maści z acyklowirem. Czasami konieczne jest stosowanie chemioterapeutyków, antybiotyków doustnie. W przypadku infekcji przenoszonej drogą płciową należy również leczyć partnera.
W przypadku alergii skuteczne mogą się okazać maści ze sterydami, leczenie przeciwświądowe, leki antyhistaminowe. W razie świądu spowodowanego niedoborem estrogenów w wieku starczym skuteczne bywa miejscowe stosowanie preparatów zawierających estrogeny. Gdy przyczyną świądu są kłykciny kończyste, zasadny bywa zabieg ich usunięcia (łyżeczkowanie, wycięcie, koagulacja).
Swędzenie sromu – leczenie zabiegowe
W razie świądu sromu, z którym nie można sobie poradzić, a jego przyczyna nie jest możliwa do zdiagnozowania, pacjentkom proponuje się zabiegi, które mają na celu ulżenie w dokuczliwych objawach. Wcześniej stosowano różnorodne techniki mające osłabić odczuwanie występujące w obrębie skóry sromu. Są to:
- zabiegi ostrzykiwania alkoholem, preparatem miejscowo znieczulającym,
- blokada nerwu sromowego,
- podcięcie skóry sromu,
- elektrokoagulacja swędzących miejsc.
W razie występowania patologicznych zmian na sromie należy dokonać biopsji podejrzanych miejsc na sromie. Otrzymany wynik histopatologiczny pozwala na postawienie diagnozy i odróżnienie zmian nowotworowych od zdrowej tkanki. W razie stwierdzenia dysplazji, raka in situ stosuje się proste wycięcie sromu, częściowe wycięcie sromu lub wycięcie w granicach zdrowych tkanek. Wybór metody zależy od wieku pacjentki, jej stanu immunologicznego, rozległości i rodzaju zmiany. Alternatywą w przypadku neoplazji sromu jest stosowanie miejscowych terapii 5-fluorouracylem, imikwimodem czy terapii fotodynamicznej.
Stwierdzenie raka sromu stwarza konieczność poważniejszego zabiegu operacyjnego. Zakres zabiegu zależy od stopnia zaawansowania, stanu pacjentki i lokalizacji zmiany. W mniej zaawansowanych zmianach stosuje się miejscowe wycięcie, proste wycięcie sromu, w bardziej zaawansowanych stanach – radykalną wulwektomię (wycięcie sromu z marginesem: srom, wzgórek łonowy, łechtaczka), wraz z usunięciem węzłów chłonnych udowych, pachwinowych (celem oceny obecności ewentualnych przerzutów). W leczeniu zaawansowanych zmian znajduje zastosowanie również radioterapia.
Bibliografia:
- Lebwohl M. G. i wsp., Leczenie chorób skóry, Wydanie 1. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
- Florczak K., Sokołowska-Wojdyło M., Dermatozy sromu. Wulwoskopia, Wydanie 1. Wydawnictwo DMITF, Gdańsk 2009.