Na czym polega histeroskopia?
Histeroskopia to zabieg diagnostyczno-terapeutyczny pozwalający ocenić wzrokowo kanał szyjki macicy, jamę macicy oraz ujścia jajowodów. Jest to tak naprawdę badanie endoskopowe macicy przy użyciu wyspecjalizowanych narzędzi. W razie potrzeby istnieje też możliwość wykonania różnego rodzaju zabiegów pod kontrolą wzroku, np. histeroskopii polipa macicy.
Do wykonania histeroskopii diagnostycznej lub operacyjnej konieczny jest sam histeroskop, źródło światła, substancja rozszerzająca i przyrząd ją dostarczający. Najczęściej do poszerzenia światła macicy używa się dwutlenku węgla w formie gazu lub cieczy, takich jak roztwór dekstranu, mannitolu, glicyny lub sorbitolu. Obecnie coraz częściej wykonuje się histeroskopię w ramach zabiegu łyżeczkowania macicy. Pozwala to uzupełnić zabieg i poprawić jego efektywność.
Cena zabiegu diagnostycznego wynosi kilkaset złotych. Koszt histeroskopii operacyjnej to kwota rzędu kilku tysięcy złotych, w zależności od rodzaju zabiegu. Procedura wykonana ze wskazań medycznych jest objęta refundacją NFZ.
Rodzaje histeroskopii
Podstawowe rodzaje histeroskopii to diagnostyczna i operacyjna. W przypadku histeroskopii zabiegowej stosuje się specjalny histeroskop operacyjny. Stosuje się go razem z nożyczkami, kleszczykami i cewnikiem. Dodatkowo stosuje się resektoskop elektryczny, czyli urządzenie służące do cięcia tkanek. Niektóre zabiegi wymagają także użycia specjalnego lasera.
W celu dokładnej oceny błony śluzowej stosuje się histeroskopię kontaktową i mikrohisteroskopię. Techniki te umożliwiają ocenę zmian w powiększeniu, podobnie jak pod mikroskopem. Wykorzystuje się je głównie w diagnostyce niepłodności oraz ocenie nowotworów i zmian przedrakowych endometrium.
Histofiberoskopia jest odmianą histeroskopii, w której wykorzystuje się giętki aparat.
Kolejnym rodzajem zabiegu jest histerolaparoskopia. Polega ona na równoczesnym z histeroskopią wprowadzeniu do jamy brzusznej narzędzi do laparoskopii. Jest to bardzo skuteczna metoda wykrywania i leczenia np. endometriozy w jamie otrzewnej lub zrostów przydatków.
Wskazania do histeroskopii
Wskazaniami do badania histeroskopowego są wszystkie wskazania do łyżeczkowania macicy, a ponadto krwawienie z jamy macicy o niejasnej przyczynie. Histeroskopię diagnostyczną wykonuje się także w diagnostyce niepłodności, przy podejrzeniu ciała obcego w jamie macicy lub wad anatomicznych macicy. Histeroskopowe badanie macicy jest także wskazane w celu oceny błony śluzowej macicy w przypadku nieprawidłowych krwawień z macicy, np. krwawień pomenopauzalnych czy w wyniku rozrostu endometrium.
Histeroskopia zabiegowa jest wykorzystywana do:
- pobierania wycinków z jamy macicy,
- usuwania ciała obcego,
- usuwania zmian wewnątrzmacicznych, takich jak zrosty, polipy w macicy, przegrody czy wady rozwojowe,
- wycinanie błony śluzowej jamy macicy.
Za pomocą histeroskopii jest możliwe także usunięcie mięśniaków macicy – pod warunkiem, że znajdują się one pod błoną śluzową.
Wykonanie i przygotowanie do histeroskopii
Lekarz prowadzący zabieg powinien dokładnie poinformować pacjentkę o tym jak się przygotować do histeroskopii. Przed histeroskopią należy wykonać odpowiednie badania krwi, między innymi wskaźniki parametrów krzepnięcia. Ponieważ ciąża jest jednym z przeciwwskazań do histeroskopii, należy również wykonać test ciążowy. Najlepiej zrobić to do tygodnia przed zabiegiem. Poza krwawieniem menstruacyjnym, histeroskopię można wykonać w każdym dniu cyklu. Zażycie środka przeciwbólowego, takiego jak ibuprofen lub paracetamol przed zabiegiem pozwoli zmniejszyć dolegliwości odczuwane po zabiegu. Należy to jednak zrobić po konsultacji z lekarzem. Jeśli planowany jest zabieg w znieczuleniu ogólnym, trzeba przez kilka godzin pozostać na czczo.
Zabieg histeroskopii diagnostycznej wykonuje się na fotelu ginekologicznym lub stole operacyjnym. Histeroskopię operacyjną przeprowadza się właściwie wyłącznie w salach operacyjnych po przygotowaniu pacjentki jak do normalnej operacji ginekologicznej. Pacjentka znajduje się w pozycji leżącej z rozchylonymi i uniesionymi do góry nogami. Ginekolog następnie przy użyciu wziernika rozwiera pochwę i za pomocą specjalnego rozszerzacza otwiera szyjkę macicy. Po uzyskaniu odpowiedniego dostępu lekarz wprowadza histeroskop przez szyjkę do jamy macicy. Obecnie nowoczesne urządzenia mają około 0,5 centymetra średnicy. Aby uwidocznić jej wnętrze, wprowadza się do środka niewielką ilość cieczy lub neutralnego gazu, m.in. dwutlenek węgla. Za pomocą źródła światła oraz kamery lekarz może dokładnie obejrzeć jamę macicy oraz ujścia jajowodów.
Jeśli konieczne jest wykonanie jakiegoś zabiegu, np. usunięcia polipa, biopsji czy łyżeczkowania, istnieje możliwość wprowadzenia przez histeroskop specjalnych narzędzi do tego służących. Procedura samej histeroskopii trwa od 5 do 30 minut, lecz może się przedłużyć w przypadku konieczności wykonania dodatkowych procedur.
Większe zabiegi histeroskopowe w warunkach sali operacyjnej wykonuje się zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym. Mniejsze zabiegi, np. biopsję endometrium przeprowadza się bez znieczulenia lub ewentualnie po podaniu środka przeciwbólowego lub uspokajającego. Histeroskopia diagnostyczna zazwyczaj nie jest bardzo bolesna, choć może być dla pacjentki nieprzyjemna. Z pewnością większe dolegliwości bólowe odczuwają kobiety, które nie rodziły, lub u których zabieg ten wykonuje się po raz pierwszy.
Przeciwwskazania do histeroskopii obejmują ciążę, stany zapalne narządów rozrodczych, obfite krwawienie z macicy lub raka szyjki macicy.
Możliwe powikłania i rekonwalescencja po histeroskopii
Rekonwalescencja po histeroskopii zależy od wskazania, z jakiego została wykonana. Istnieją pewne typowe skutki niepożądane, które mogą (ale nie muszą) wystąpić po endoskopii macicy. Należą do nich:
- silne, skurczowe bóle brzucha,
- plamienie,
- nudności,
- zawroty głowy.
Reakcje te są częstsze zwłaszcza u nieródek. Bóle brzucha mogą zacząć się kilka minut po zabiegu, a bez leczenia utrzymują się nawet przez kilka godzin. Szybkim sposobem na zwalczenie tych dolegliwości jest domięśniowe podanie leków rozkurczowych. Krwawienie po histeroskopii może się utrzymywać do kilku dni i zależy od rodzaju wykonywanej procedury. Będzie ono dłuższe i bardziej obfite np. po łyżeczkowaniu niż po zwykłej histeroskopii diagnostycznej.
O ile nie wystąpią nudności ani wymioty, można pić i jeść zaraz po zabiegu. Jeśli badanie było wykonane w poradni przy użyciu znieczulenia miejscowego lub regionalnego, lekarz może poprosić pacjentkę, aby zaczekała do czasu ustąpienia działania leku. Po zabiegach ze znieczuleniem ogólnym należy spędzić kilka godzin na oddziale lub w poradni. Zalecenia po zabiegu operacyjnym mówią, że okres rekonwalescencji powinien trwać kilka dni. W tym czasie należy odpoczywać i unikać wzmożonego wysiłku.
Ciąża po histeroskopii jest jak najbardziej możliwa. Jeśli celem zabiegu było usunięcie zmian w macicy, szanse zajścia w ciążę są dużo większe. Możliwa jest nawet ciąża w tym samym cyklu co histeroskopia, o ile ginekolog nie zalecił stosowania przed zabiegiem leków antykoncepcyjnych. Miesiączka po histeroskopii operacyjnej może wystąpić z wyprzedzeniem lub z opóźnieniem.
Ważną dla niektórych kwestią jest problem pomiędzy przebytą histeroskopią a współżyciem. Zalecenia po histeroskopii operacyjnej mówią o powstrzymaniu się od współżycia przez minimum tydzień, w zależności od rodzaju zabiegu. Z kolei współżycie po histeroskopii diagnostycznej jest możliwe od razu, jednak na początku może ono być bolesne.
Histeroskopia, tak jak każdy zabieg ginekologiczny, obarczona jest pewnym ryzykiem. Typowe powikłania po zabiegu to:
- urazy,
- krwotoki,
- zakażenia,
- powikłania związane z zastosowaniem środka rozszerzającego.
Powikłania krwotoczne lub infekcyjne na ogół są niegroźne. Powikłaniem urazowym jest na przykład perforacja macicy lub uszkodzenie szyjki. Zwykle objawiają się one krwawieniem, ale łatwo dają się zaopatrzyć.
Bibliografia:
- Bręborowicz, G. H. (red.), Położnictwo i ginekologia. Tom I. Wydanie 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
- Pfenninger J. L. i wsp., Dilation and curettage [w:] Pfenninger & Fowler’s Procedures for Primary Care, Wydanie 3. Elsevier Mosby, Philadelphia 2011.
- DeCherney A. H. i wsp., Therapeutic gynecologic procedures [w:] Current diagnosis & treatment obstetrics & gynecology. Wydanie 11. The McGraw-Hill, New York 2013.