Jakie są przyczyny obrzęku piersi?
Piersi są zbudowane z kilku rodzajów tkanek: tkanki tłuszczowej, gruczołów sutkowych oraz tkanki łącznej. Ich struktura w ciągu życia stale się zmienia, chociażby pod wpływem ilości gromadzonych płynów czy zmian hormonalnych. Przyczyn powiększenia piersi jest wiele. Niektóre z nich występują całkowicie naturalnie, inne są oznaką niegroźnych zaburzeń, a jeszcze inne wskazują na poważną chorobę.
Powiększenie piersi przed miesiączką
Powiększenie piersi na kilka dni przed krwawieniem miesiączkowym jest zjawiskiem całkowicie normalnym. Jest ono spowodowane m.in. gromadzeniem się większej ilości płynów pod wpływem hormonów rosnących w drugiej fazie cyklu. Czasami obrzęk piersi może stać się tak nasilony, że powoduje ból i dyskomfort podczas codziennych czynności. Jeśli temu uczuciu towarzyszą także złe samopoczucie, zmienność nastroju czy uczucie ciężkości, mówi się o tzw. zespole napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Objawy te zwykle ustępują z początkiem krwawienia.
Obrzęk piersi w ciąży i w połogu
Naturalną rzeczą jest, że piersi powiększają się w czasie ciąży i podczas laktacji. Również leki antykoncepcyjne i niektóre preparaty hormonalne zawierające np. pochodne progesteronu lub estrogenów powodują powiększenie biustu. Do substancji mogących powodować powiększenie piersi należą produkty i napoje z dużą ilością kofeiny lub soli.
Powiększenie piersi między 2. a 3. tygodniem połogu bywa dość często powikłaniem zapalenia gruczołu sutkowego. Źródłem infekcji są bakterie obecne w jamie ustnej noworodka, przenoszone przez personel medyczny lub na odzieży odwiedzających. Zakażeniom sprzyjają też uszkodzenia samej brodawki sutkowej. Choroba najczęściej rozpoczyna się nagle. Rozwija się gorączka, bóle mięśniowe i dreszcze. Zajęta pierś staje się napięta, gorąca i zaczerwieniona. Najczęściej zmiana jest asymetryczna – zdrowa pierś pozostaje bez zmian.
Czy obrzęk piersi może oznaczać raka?
Powiększenie piersi może być też symptomem raka gruczołu sutkowego. Istnieją różne rodzaje nowotworów. Większość z nich jest wykrywana jako mniejsze lub większe guzki wewnątrz gruczołu. Rakiem, który powoduje obrzęk całej piersi jest tzw. rak zapalny sutka. Pierś zajęta nowotworem jest obrzęknięta i zaczerwieniona. Skóra może przybrać strukturę skórki pomarańczy (objaw peau d’orange). Pierś jest także bolesna i tkliwa. Może dojść do „wciągnięcia” brodawki sutkowej oraz powiększenia okolicznych węzłów chłonnych.
Częściej niż raki gruczołu sutkowego występują nowotwory niezłośliwe, takie jak tłuszczaki, gruczolaki, gruczolakowłókniaki oraz brodawczaki wewnątrzprzewodowe. Zmiany te zwykle nie są na tyle duże, by powodować obrzęk całej piersi. Zdarza się jednak, że tłuszczaki osiągają spore rozmiary, powodując bolesność uciskową. Najczęściej występującym spośród nowotworów łagodnych jest gruczolakowłókniak. Dotyczy on głównie młodych kobiet. W przypadku brodawczaków i niektórych typów gruczolaków może wystąpić także mlekotok.
Na jakie objawy dodatkowe zwrócić uwagę?
Powiększenie piersi powoduje widoczne zmiany. Poza tym, że piersi stają się znacząco większe, wyraźniejsze stają się także naczynia na powierzchni piersi. Do pozostałych symptomów należą:
- uczucie ciężkości,
- zmiana kształtu piersi,
- tkliwość i uczucie dyskomfortu w obrębie piersi promieniujące w kierunku pachy,
- zmiana struktury piersi wyczuwalna dotykiem.
W przypadku zmian dotyczących jednej piersi widoczna może być znaczna asymetria. Zmiany zapalne powodują także wzrost ucieplenia piersi.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego jest zjawiskiem powszechnym, ale nie powinien on uniemożliwiać prawidłowego funkcjonowania. Jeśli tak się dzieje, należy zgłosić się do lekarza.
Należy także zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli:
- stwardnienie lub obrzęk piersi nie zmienia się wraz z cyklem menstruacyjnym,
- zmianie ulegnie skóra brodawki sutkowej lub piersi,
- skóra piersi stanie się pomarszczona,
- brodawka ulegnie „wciągnięciu”,
- tkliwość piersi nie reaguje na leczenie przeciwbólowe,
- obecny jest wyciek z brodawki.
Diagnostyka obrzęku gruczołu piersiowego
Podczas badania fizykalnego lekarz będzie chciał dokładnie wypytać o wszystkie objawy towarzyszące obrzękowi piersi. Istotne też będą informacje o tym, kiedy dolegliwości się zaczęły oraz jak zmieniają się podczas cyklu.
Następnie konieczne będzie badanie fizykalne, podczas którego badający będzie się starał wyczuć guzki, zgrubienia i inne nieprawidłowe struktury. Główne badania obrazowe stosowane przy diagnostyce zmian w piersiach to USG i mammografia. Mammografia jest zarezerwowana dla kobiet po menopauzie. U młodszych pacjentek, ze względu na większą ilość tkanki gruczołowej zaleca się badanie ultrasonograficzne. Jeśli jednak lekarz zleci mammografię młodszej pacjentce jako uzupełnienie USG, nie należy tego zalecenia ignorować.
Jak leczyć powiększoną pierś?
Leczenie w przypadku powiększenia piersi będzie zależało od przyczyny. W przypadku infekcji podstawową metodą będzie antybiotykoterapia oraz regularne masowanie i odciąganie pokarmu z piersi objętej zapaleniem. Lekarz powinien też udzielić porady, w jaki sposób zapewnić czystość ujścia brodawki sutkowej, aby zapobiec infekcjom w przyszłości.
Nadmierny obrzęk piersi w przebiegu zmian hormonalnych związanych z cyklem menstruacyjnym może być zmniejszony poprzez stosowanie leków antykoncepcyjnych. Środki te pomogą też zniwelować lub chociażby zmniejszyć inne objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Jeśli stosowanie leków antykoncepcyjnych spowodowało bolesny obrzęk piersi, być może konieczna okaże się zmiana rodzaju preparatu lub formy podawania leku (np. z tabletek na plastry antykoncepcyjne).
Jeśli przyczyną obrzęku piersi jest nowotwór, lekarz zadecyduje o sposobie leczenia w zależności od rodzaju, lokalizacji i stopnia zaawansowania guza. W leczeniu stosuje się chemioterapię, radioterapię, metody chirurgiczne lub połączenie wymienionych technik.
Zaleca się usuwanie nowotworów łagodnych gruczołu piersiowego, zwłaszcza gdy powodują one dolegliwości lub istnieje ryzyko rozwoju raka wewnątrz guza łagodnego. Nowotwory te zwykle są usuwane chirurgicznie. Czasami jest też możliwe usunięcie mniejszych guzków przy użyciu biopsji próżniowej.
Doraźną ulgę w bolesnym obrzęku piersi mogą przynieść krótkie (do 10 minut) okłady chłodzące lub leki przeciwbólowe dostępne bez recepty. Bardzo ważne jest stosowanie odpowiednio dobranego biustonosza podtrzymującego, który będzie dodatkowo odciążał piersi.
Bibliografia:
- Bręborowicz G. H. (red.), Położnictwo i ginekologia. Tom 1. Wydanie II. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015, s. 475–476.
- Bręborowicz G. H. (red.), Położnictwo i ginekologia. Tom 2. Wydanie II. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015, s. 231–244.
- Anderson W. F. i wsp., Epidemiology of inflammatory breast cancer (IBC). Breast Diseases, 2005, 22: 9–23.