Kiedy następuje menopauza?
W przypadku większości kobiet w Polsce menopauza pojawia się około 45.–55. roku życia, ale może wystąpić zarówno wcześniej, jak i później. Zwykle już po 40. roku życia systematycznie zaczyna się stopniowe wygaszanie czynności hormonalnej jajników. Dochodzi do zmniejszenia produkcji i zachwiania równowagi między dwoma głównymi hormonami: estrogenem i progesteronem, co powoduje dalsze zmiany w układzie hormonalnym i w przemianach metabolicznych.
Okres do czasu wyciszenia i osiągnięcia względnej stabilności hormonalnej zwany jest przekwitaniem lub klimakterium. Zwykle trwa on kilka lat (od 2 do 8), ale zdarza się, że okres ten jest dłuższy.
Jakie są objawy menopauzy?
Objawy menopauzy dotyczą wielu układów i narządów, a także sfery psychicznej. Dla większości kobiet są źródłem znacznego dyskomfortu i negatywnie wpływają na codzienne funkcjonowanie.
Pierwsze zmiany obejmują zmianę regularności miesiączek – krwawienia pojawiają się nawet z kilkumiesięcznymi odstępami, są skąpe lub nadmiernie obfite. Z czasem pojawiają się dodatkowe dolegliwości, przy czym są one różne u różnych kobiet.
Niedobór estrogenów prowadzi do rozregulowania przemiany materii i zwiększonego oddziaływania substancji pobudzających ośrodek głodu w centralnym układzie nerwowym. Zmniejsza się również wytwarzanie serotoniny, odpowiedzialnej za dobry nastrój i poczucie zadowolenia (stąd większa ochota na słodycze).
Spadek nastroju powoduje także spadek wydzielania przez tkankę tłuszczową leptyny zmniejszającej apetyt. Zwiększa się więc odczuwanie głodu. Zaburzenia w układzie wegetatywnym są odpowiedzialne za wiele wyjątkowo źle tolerowanych objawów, takich jak kołatania serca, napady zlewnych potów, uderzenia gorąca. Często pojawiają się one w nocy, prowadzą do wybudzenia i bezsenności. W ciągu dnia mogą być bardzo kłopotliwe w kontaktach z innymi ludźmi i wykonywaniu pracy. Do tego dochodzi cały szereg zaburzeń nastroju, nadmierna drażliwość, nerwowość, skłonność do irytacji, płaczliwość. Pojawiają się zaburzenia pamięci, trudności z koncentracją.
Zmiany narządowe to przede wszystkim przyspieszony rozwój miażdżycy i większe zagrożenie pojawieniem się jej powikłań: choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego, nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu. W okresie przekwitania zwiększa się ryzyko rozwoju osteoporozy i złamań kości. Częściej dochodzi do zapalenia żył i powikłań zatorowych. Wiele kobiet w tym czasie zaczyna nadmiernie przybierać na wadze.
Na początku leczenia objawów menopauzy należy wykluczyć chorobowe przyczyny dolegliwości. Musimy wziąć pod uwagę, że podobne objawy dają organiczne choroby układu krążenia, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, depresja, nerwice, nowotwory i wiele innych. Czasami samo uświadomienie sobie „fizjologicznego” podłoża dolegliwości i zastosowanie łagodnych, ziołowych preparatów uspokajających już przynosi sporą ulgę.
Menopauza a hormonalna terapia zastępcza
Wielu kobietom zalecana jest hormonalna terapia zastępcza. Podawanie niewielkich dawek hormonów podtrzymuje funkcję jajników opóźnia starzenie się, hamuje rozwój miażdżycy, zapobiega udarom i zawałom serca oraz zmniejsza ryzyko złamań kości. Nie jest to jednak terapia możliwa do zastosowania u wszystkich i pozbawiona efektów ubocznych. Jej wdrożenie powinno odbywać się indywidualnie, po rozważeniu wszystkich przeciwwskazań i oszacowaniu potencjalnych korzyści.
Naturalne sposoby na menopauzę
Ogólne samopoczucie w okresie klimakterium można poprawić stosując kilka sprawdzonych sposobów. Wszystkim kobietom można zalecić większą dbałość o kondycję fizyczną, uprawianie sportu, codzienną gimnastykę czy nawet niedługie spacery. Poprawę przynosi unikanie stresów, pozbycie się nałogu palenia czy zrzucenie kilku zbędnych kilogramów. Ważne jest właściwe odżywianie, zapewniające odpowiednią ilość witamin i minerałów.
W diecie powinno znaleźć się więcej produktów zawierających tzw. fitoestrogeny. Są to różne związki o budowie podobnej do estrogenu, dzięki czemu mogą wywierać zbliżone do niego działanie. Fitoestrogeny zawarte są głównie w produktach sojowych, w fasoli, soczewicy, w ziarnach zbóż, słonecznika, lnu i sezamu. Znajdują się także w cebuli, winogronach, truskawkach, oliwie, a nawet w kawie i herbacie. Ilość fitoestrogenów w produktach roślinnych nie jest jednak zbyt duża, dlatego można stosować gotowe preparaty o dużo większym ich stężeniu. Mogą być one stosowane równocześnie z hormonalną terapią zastępczą.
Bibliografia:
- Dębski R., Endokrynologia ginekologiczna – najczęstsze problemy, Wydanie 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Bednarczuk T., Endokrynologia w przypadkach klinicznych, Wydanie 1. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.
- Lewiński A., Menopauza bez tajemnic, Wydanie 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.